Cảnh báo việc nông dân ồ ạt trồng tiêu

Nam Nguyên, phóng viên RFA

2011-09-01

Giá tiêu ở Việt Nam tăng nhanh hơn giá vàng lập siêu kỷ lục về lợi nhuận và kim ngạch xuất khẩu. Tình trạng này khiến nông dân ồ ạt trồng tiêu bất chấp hậu quả khó lường.

AFP PHOTO

Người dân Kiên Giang với cây tiêu, ảnh chụp năm 2011.

Hạt tiêu khan hiếm

Giới thương nhân ghi nhận giá hồ tiêu mua tại vườn ở các vùng trồng tiêu toàn quốc tăng chóng mặt, các đỉnh giá mới liên tiếp được thiết lập. Tuần lễ cuối tháng 8 giá tiêu xô tức mua không phân loại ở Chư Xê Gia Lai lên tới 140 triệu đồng/tấn so với mức giá 120 triệu đồng hồi tháng 5 hay 80 triệu hồi đầu năm 2011. Nếu tính theo cùng kỳ năm ngoái thì giá hồ tiêu đã tăng gấp 3 lần. Dự kiến kim ngạch xuất khẩu tiêu năm 2011 của Việt Nam sẽ lên tới 850 triệu USD.

Do nguồn hàng không có, các kho dự trữ ở nước ngoài đều cạn hết rồi nên đẩy thị trường lên, nhu cầu hàng hóa cần nên bắt buộc giá nào cũng phải mua thôi.
Ô. Đỗ Hà Nam

Hạt tiêu khan hiếm trên thị trường thế giới hay còn có nguyên nhân nào khác khiến cây tiêu Việt Nam tiếp tục khẳng định ngôi vua của mình trong tất cả các loại gia vị. Trả lời Nam Nguyên vào tối 29/8, Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam ông Đỗ Hà Nam phát biểu:

“Nói chung do nguồn hàng không có, các kho dự trữ ở nước ngoài đều cạn hết rồi nên đẩy thị trường lên, nhu cầu hàng hóa cần nên bắt buộc giá nào cũng phải mua thôi. Ở Việt Nam một phần cũng biết trữ hàng rồi, giá cao mới bán giá thấp không bán, nên thương nhân nước ngoài không biết mua ở đâu đành mua ở Việt Nam thôi. Vụ tiêu đã qua lâu rồi, lượng hàng không còn bao nhiêu nhưng vấn đề quan trọng không phải là lượng hàng mà ở Việt Nam bây giờ người ta có của ăn của để, đồng tiền mất giá nên người ta cũng xem tiêu như một dạng tiền tệ. Giá cao thì bán ngược lại để đó như một dạng tiền để dành vậy thôi. Có thể đây cũng là một nguyên nhân làm cho thị trường luôn ở mức cao.”

Theo lời ông Đỗ Hà Nam nói với chúng tôi, khó biết được chính xác hiện nay lượng tiêu hàng hóa trong nhà dân còn bao nhiêu, nhưng nếu tính toán mức xuất khẩu từ đầu năm đến nay đã đạt 90 ngàn tấn thì có thể mức tồn trữ của người dân khoảng 20 ngàn tấn. Giá tiêu xuất khẩu của Việt Nam hiện nay khoảng 7.200 USD/tấn thấp hơn giá tiêu Ấn Độ và Indonesia khoảng từ 200 USD tới 300 USD mỗi tấn.

Tiềm ẩn một số nguy cơ

Người dân phơi tiêu tại đảo Phú Quốc, ảnh chụp năm 2011. AFP PHOTO.

Trong vòng hai thập niên Việt Nam đã phát triển diện tích trồng tiêu từ 4.000 ha lên mức 51.000 ha, người trồng tiêu ở Việt Nam chưa bao giờ phải bán dưới giá thành, còn trong những năm gần đây các chủ vườn tiêu kiếm được siêu lợi nhuận. Tuy vậy cây tiêu rất khó trồng đòi hỏi các điều kiện về thổ nhưỡng, khí hậu, nước tưới, cây giống và đặc biệt là chủ nhân của nó phải am hiểu kỹ thuật canh tác.

Một người làm tiêu ở Chư Sê tỉnh Gia Lai, nơi được coi là vương quốc hồ tiêu của Việt Nam, nói với chúng tôi:

“Nếu thất bại thì có nhà trắng tay, ví dụ thời tiết có sương muối tiêu chết hàng loạt luôn, rồi rầy rệp sâu bệnh con sâu đục thân làm cây tiêu chết hàng lọat không chữa được. Trồng tiêu vốn lớn lắm, nông dân bình thường không làm được.”

Để trồng tiêu ngoài tiền mua hay thuê đất, vốn đầu tư ban đầu khoảng 700 triệu 1 ha, cây tiêu cho hạt từ năm thứ tư và có tuổi thọ 15 năm. Theo tính toán lúc kém nhất người trồng tiêu cũng được lãi 30% còn trong cơn sốt giá năm nay, hạt tiêu cho lợi nhuận tới 70%-80%. Do vậy người dân ở Tây nguyên đã chặt bỏ cây trồng khác kể cả cà phê để trồng tiêu, hàng ngàn héc-ta cây tiêu trồng mới đã được người dân ồ ạt phát triển. Do mỗi héc-ta tiêu cần từ 1.500 đến 2.000 cọc tiêu nên rừng đã bị khai thác đến cạn kiệt để lấy gỗ làm cọc, nhu cầu cho hàng ngàn héc-ta mới phát triển không phải là nhỏ, người dân sẽ phải sử dụng cọc bê tông thay thế. Bên cạnh vấn đề môi trường, gia tăng sản lượng tiêu quá lớn còn tiềm ẩn một số nguy cơ về phát triển dịch bệnh trên cây tiêu và thừa cung cấp như lời ông Đỗ Hà Nam nói với chúng tôi:

Trồng ồ ạt không có kinh nghiệm thì sâu bệnh phát triển có thể nhiều vườn tiêu sẽ chết hàng loạt và lây bệnh cho các vườn khác, người dân sẽ bị thiệt hại.
Ô. Đỗ Hà Nam

“Đây là bài toán rất khó, khi có lời như vậy thì không thể cản người ta không trồng được. Nếu đưa ra tình trạng xấu thế này thế kia thì người ta cũng lắng nghe thôi, trồng tiêu có hiệu quả như vậy thì khó có thể ra lệnh bằng biện pháp hành chánh. Với giá cao như vậy chẳng phải chỉ Việt Nam mà các nước khác ngươi ta cũng ồ ạt như mình thôi, dù năng suất ở các nước chỉ 500kg tới 1 tấn/ha nhưng với giá này họ vẫn có lời Trong khi đó nếu sản lượng thừa như vậy, thế giới cùng trồng thì hậu quả thừa cung rất lớn. Hơn nữa trồng ồ ạt không có kinh nghiệm thì sâu bệnh phát triển có thể nhiều vườn tiêu sẽ chết hàng loạt và lây bệnh cho các vườn khác, người dân sẽ bị thiệt hại. Đây là bài toán phải nêu ra cho người dân suy nghĩ chứ không thể cấm được.”

Cây tiêu đã làm cho nhiều hộ gia đình sớm thành tỷ phú và cũng làm nhiều người phá sản. Các vườn tiêu phát triển mạnh ở Tây nguyên, Đông Nam Bộ, Phú Quốc và miền bắc Trung Bộ. Những phố làng như ở Chư Sê tỉnh Gia Lai nơi người trồng tiêu ở nhà lầu đi xe ô tô đời mới là khá phổ biến.