Hát cho Dân tôi nghe: Làm gì với xâm phạm chủ quyền

31.5.11

Làm gì với xâm phạm chủ quyền – Xâm phạm thế nào?

Posted on 31/05/2011 by Doi Thoai

Trần Vinh Dự Thứ Hai, 30 tháng 5 2011

Ngày 26 tháng 5, 2011, Trung Quốc đưa tàu chiến (dưới danh nghĩa tàu hải giám – surveillance) xâm nhập vào vùng biển thuộc vùng đặc quyền kinh tế (và thềm lục địa) của Việt Nam,

đe dọa tàu thăm dò địa chấn Bình Minh 02 của Petro Việt Nam và sử dụng thiết bị cắt cáp thăm dò của tàu này. Khi đó, tàu Bình Minh 02 đang hoạt động cách mũi Đại Lãnh, tỉnh Phú Yên khoảng 120 hải lý.

Hình: Reuters
Tàu hải giám Trung Quốc ở ngoài khơi tỉnh Phú Yên hôm 26/5/2011

Ngay lập tức tin này trở thành tin nóng, không chỉ trên các phương tiện thông tin đại chúng của Việt Nam mà còn của nước ngoài (Bloomberg,Bangkok Post, và nhiều báo khác). Chủ đề này cũng trở thành điểm nóng trên tất cả các diễn đàn của người Việt trong và ngoài nước.

Xâm phạm thế nào?

Với biên giới trên bộ thì vấn đề chủ quyền lãnh thổ hết sức rõ ràng. Vì thế việc xâm phạm (hay xâm lược) của một lực lượng quân đội nước ngoài vào lãnh thổ của một quốc gia có chủ quyền được coi là chuyện đặc biệt nghiêm trọng và có thể dẫn tới chiến tranh (cục bộ hoặc toàn diện). Biên giới trên biển phức tạp hơn nhiều vì, ngoài nhiều lý do khác, biển là nơi con người không sinh sống được, vì thế cho đến một vài thế kỷ gần đây, vấn đề biên giới và chủ quyền quốc gia trên biển không được đặt ra.

Reuters

Hình ảnh do Petro Việt Nam công bố hôm 29/5/2011 cho thấy cáp thăm dò của tàu Bình Minh 02 bị phá hủy ở ngoài khơi tỉnh Phú Yên hôm 26/5/2011

Từ khi vấn đề chủ quyền trên biển được quan tâm đến thì nảy sinh ra vấn đề xác định nó như thế nào? Nếu các quốc gia có thể tùy tiện tự xác định (claim) chủ quyền thì Lào hay Nepal cũng có thể “claim” toàn bộ Thái Bình Dương. Vì việc tùy tiện “claim” như thế là khá ngu xuẩn và chỉ dẫn tới xung đột, thế giới đã cố gắng đạt đến một thỏa thuận chung. Công ước quốc tế về luật biển (UNCLOS, bản dịch tiếng Việt ở đây) là một trong những thỏa thuận như thế (có một số quốc gia không đồng ý với UNCLOS và họ không ký).

Theo UNCLOS, chủ quyền trên biển được chia thành nhiều mức độ dựa trên khoảng cách tiến ra biển từ đường cơ sở (baseline). Đường cơ sở được hiểu nôm na là đường nối các điểm giáp ranh với biển của lãnh thổ một quốc gia. Tính từ đường cơ sở này tiến ra biển có một loạt khái niệm chủ quyền với mức độ khác nhau:

Nội thủy (internal waters): các vùng nước nằm phía trong đường cơ sở. Chủ quyền của quốc gia đối với nội thủy là toàn vẹn giống như trên đất liền. Tàu bè nước ngoài không được đi qua nếu không được phép.

Vùng lãnh hải (territorial waters): trong vòng 12 hải lý tính từ đường cơ sở. Quốc gia có thể tùy ý áp dụng luật pháp riêng, quyết định việc sử dụng và khai thác tài nguyên trênvùng lãnh hải. Tuy nhiên, tàu bè nước ngoài được quyền đi qua không gây hại(innocent passage).

Vùng tiếp giáp lãnh hải (contiguous zone): Bên ngoài giới hạn 12 hải lý của lãnh hải là một vành đai có bề rộng 12 hải lý, đó là vùng tiếp giáp lãnh hải. Tại đây, nước chủ nhà có thể vẫn thực thi luật pháp của mình đối với các hoạt động như thuế quan, nhập cư, thuế, và kiểm soát ô nhiễm.

Vùng đặc quyền kinh tế (exclusive economic zone hay EEZ): được xác định trong vòng 200 hải lý tính từ đường cơ sở. Quốc gia chủ nhà có độc quyền về khai thác tài nguyên thiên nhiên (cá, dầu lửa, khí đốt…). Tuân theo sự kiểm soát của nước chủ nhà, nước ngoài có quyền tự do đi lại (trên biển, dưới lòng biển, và trên không). Nước ngoài cũng có thể đặt các đường ống ngầm và cáp ngầm.

Thềm lục địa (continental shelf): phần kéo dài của lãnh thổ trên bộ cho tới mép lục địa(continental margin), ít nhất 200 hải lý tính từ đường cơ sở nhưng không quá 350 hải lý và không được vượt ra ngoài đường đẳng sâu 2500m (2500 meter isobath) một khoảng cách quá 100 hải lý. Tại phần thềm lục địa ngoài EEZ, nước chủ có độc quyền khai thác khoáng sản và các nguyên liệu không phải sinh vật sống.

Trong trường hợp các quốc gia có các Vùng lãnh hải, Vùng tiếp giáp lãnh hải, Vùng đặc quyền kinh tế, hoặc Thềm lục địa chồng lấn lên nhau thì UNCLOS cũng đưa ra các nguyên tắc để phân định công bằng.

Reuters

Tàu thăm dò địa chấn Bình Minh 02 của Petro Việt Nam ngoài khơi tỉnh Phú Yên hôm 26/5/2011

Trường hợp đe dọa tàu Bình Minh 02 của Việt Nam do quân đội Trung Quốc thực hiện hôm 26 tháng 5 vừa rồi xảy ra trong vùng thuộc Vùng đặc quyền kinh tế và trên Thềm lục địa của Việt Nam. Vùng này cũng không thuộc vùng chồng lấn với bất cứ Vùng đặc quyền kinh tế hay Thềm lục địa nào của Trung Quốc.

Theo ngôn ngữ của UNCLOS, Trung Quốc có quyền qua lại trên vùng biển này, nhưng không có quyền khai thác tài nguyên và không có quyền can thiệp vào việc khai thác tài nguyên của Việt Nam. Vì cả Trung Quốc và Việt Nam đều ký UNCLOS, hành vi này thực chất là vi phạm luật pháp quốc tế mà cả hai nước đều công nhận.

(còn tiếp)

* Blog của Tiến sĩ Trần Vinh Dự là blog cá nhân. Các bài viết trên blog được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.