Trí thức là gì? Là những ai? Và giá trị trí thức là gì? Có vẻ như cuộc tranh luận về trí thức mấy tuần qua không chỉ đơn giản như những cuộc tranh luận như tại Hoa Kỳ, nơi những người trí thức cũng ưa tranh cãi còn hơn là dân Quảng Nam, nếu chúng ta tin vào thành ngữ “Quảng Nam hay cãi…”Điều gì làm cho cuộc tranh cãi tại Việt Nam khác hơn? Về mức độ, thực ra tranh cãi tại Hoa Kỳ, nếu loại bỏ yếu tố thuần túy học thuật, có khi còn gay gắt, dữ dội hơn cuộc tranh cãi về chữ “trí thức” tại VN mới đây… nếu chuyện liên hệ tới các chủ đề nhạy cảm như sắc tộc, tôn giáo (hay vô thần), đồng tính (bẩm sinh hay không?), lập trường (bảo thủ hay cấp tiến), đảng phái (Cộng Hòa hay Dân Chủ), và vân vân. Thí dụ, buổi tối, bạn chỉ cần mở đài truyền hình Fox News sẽ nghe đủ thứ lý luận la mắng Tổng Thống Barack Obama, và khi xem đài MSNBC sẽ nghe đủ thứ lý luận bênh vực Obama.
Nhưng đó là chuyện bình thường ở Hoa Kỳ. Tại Việt Nam, tất nhiên, bạn chỉ nghe có một giọng tung hô Đảng CSVN trên các đài truyền hình, dù ở Hà Nội hay Sài Gòn. Do vậy, một cách chính thức, thực sự là không có những cuộc tranh biện trên các cơ quan truyền thông lề phải tại VN. Và ngay cả khi tranh luận về một đề tài quan trọng như “trí thức,” nhiều người phản biện đành phải viết trên blog riêng hay là gửi bài cho các cơ quan truyền thông chọn lề trái. Ngay tự thân trò chơi tranh luận này ở VN đã thấy là bệnh hoạn rồi, nếu chúng ta không muốn xếp hàng theo thứ tự để tung hô Đảng CSVN.
Duyên khởi cuộc tranh luận là một cuộc phỏng vấn trên báo Tuổi Trẻ, Giáo Sư Ngô Bảo Châu nói: “Tôi không đồng ý với việc coi phản biện xã hội như chỉ tiêu để được phong hàm “trí thức”. Đến bao giờ chúng ta mới thôi thi đua để được phong hàm “trí thức”? Đối với tôi, trí thức là người lao động trí óc. Cũng như những người lao động khác, anh ta cần được đánh giá trước hết trên kết quả lao động của mình. Theo quan niệm của tôi, giá trị của trí thức là giá trị của sản phẩm mà anh ta làm ra, không liên quan gì đến vai trò phản biện xã hội.”
Ngôn ngữ của GS Ngô Bảo Châu có vẻ như chế giễu những người ‘thi đua’ để được phong hàm trí thức… và Giaó Sư khẳng định rằng “trí thức là người lao động trí thức… và giá trị của trí thức là giá trị của sản phẩm mà anh ta làm ra…”
Ai đang thi đua để được phong hàm tri thức? Và đang thi đua những gì? Ai chấm điểm cuộc thi đua này? Và ai có quyền phong hàm trí thức? Giáo Sư Ngô Bảo Châu không nói rõ nơi này. Thực tế, không ai dám nói rằng, Giáo Sư Toán Học chỉ là một thợ làm toán cao cấp, và cần phải thi đua để được phong hàm trí thức… Bởi vì vị trí, tài năng, và các giảỉ thưởng toán học của GS Ngô Bảo Châu đã vượt qua mọi tranh cãi. Nhưng còn những trường hợp khác? Hình như là chưa ai nói là cần thi đua gì, và phong hàm thì ai phong hàm? Ngôn ngữ của GS Ngô Bảo Châu kém minh bạch, cho nên gây sóng gió là phải.
Thêm nữa, nâng lên chuyện ‘thi đua’ và xin ‘phong hàm’…. để rồi sau đó là bàn chuyện ‘vai trò phản biện xã hội’, có vẻ như chủ điểm là chuyện ‘phản biện xã hội…’ Nếu như thế, Giáo Sư Ngô Bảo Châu đang ám chỉ những người ‘phản biện xã hội’ nào, và có phải Giáo Sư hàm ý rằng có rất nhiều trí thức ưa phản biện xã hội như giá trị của sản phẩm mà anh ta làm ra không có gì ghê gớm?
Để hiểu cho chính xác ngôn ngữ người Hà Nội, chúng ta có thể dò tìm và thấy rằng ‘lao động trí óc’ là nhóm chữ dùng cho rất nhiều nghề. Trên mạng Rongbay.com, trên chuyên mục ‘Lao động trí óc,’ có những nghề sau đây đăng rao vặt: Sinh viên làm thêm, Gia sư, Giáo viên, Kế toán/Sổ sách, Nhân viên văn phòng, Nhân viên kỹ thuật, Khác (các nghề khác).
Trong chuyên mục đó, không hề nói gì tới nhóm chữ ‘phản biện xã hội,’ nghĩa là phản biện xã hội không tạo ra được giá trị sản phẩm nào, theo mong đợi của người đăng rao vặt…
Dĩ nhiên, những trang web đó không bàn chuyện phức tạp, nhưng có vẻ như Giáo Sư Ngô Bảo Châu muốn trả lời những người hối thúc (hay mong đợi) Giáo Sư đóng vai phản biện xã hội (hay muốn cùng đi biểu tình chống Trung Quốc chiếm đảo, chiếm biển?).
Một biện hộ khác, và ngôn ngữ minh bạch hơn, được Giáo sư Tương Lai, nguyên Viện trưởng Viện Xã hội học, cựu Thành viên Ban cố vấn của Chính phủ dưới thời các Thủ tướng Võ Văn Kiệt và Phan Văn Khải, nói với BBC là:
“Người trí thức phải hành động. Nhưng hành động như thế nào, đó là tùy theo bản lĩnh, trí tuệ, nhận thức và vị thế của họ…
“Nếu ai cũng bỏ nước ra đi, rồi đứng ở bên ngoài nói, để không bị một ràng buộc gì cả, thì đất nước này sẽ thế nào đây?
“Tôi thì khác, tôi bám trụ tại đây. Tôi vẫn ở trong Đảng này, tôi vẫn là người ở trong chế độ này, nhưng tôi muốn góp phần một cách công khai và minh bạch thúc đẩy những bước phát triển để Đảng có thể tự chấn chỉnh, tự đổi mới.
“Và tôi tin rằng những điều đó có thể làm được vì những người nhận thức được, những người yêu nước không ít đâu.”(hết trích)
Như thế, chúng ta có thể đoán rằng, Giáo Sư Ngô Bảo Châu và Giáo Sư Tương Lai đang muốn trả lời những người hối thúc trí thức trong nước hãy phản biện xã hội, hãy xuống đường biểu tình chống TQ, hãy vân vân… Nhưng ngôn ngữ Giáo Sư Ngô Bảo Châu mang tính mỉa mai, khi xài chữ ‘thi đua… để được phong hàm trí thức…” và ám chỉ rằng giá trị sản phẩm lao động trí óc của nhiều vị trí thức chẳng có gì cả.
Thực ra, chúng ta cũng không nên hối thúc hay mong đợi những ‘người lao động trí óc’ trong nước phải phản biện xã hội hay phải làm gì quá sức hay không thích nghi với hoàn cảnh của họ.
Tuyệt vời trí thức như Nguyễn Hộ và Tướng Trần Độ, như Luật Sư Lê Công Định, như kỹ sư Trần Huỳnh Duy Thức, như Tiến Sĩ Cù Huy Hà Vũ… còn bị vùi dập bằng mọi thủ đoạn phi pháp, phi nhân. Chúng ta không thể đòi hỏi trí thức nào cũng phải lên tiếng như thế, hay cùng một phương cách như thế.
Dù vậy, đất nước vẫn luôn luôn có những người sẵn sàng lên tiếng để bênh vực những người không có cơ hội nói.
Một bài của Thượng Tọa Tuệ Sỹ nhiều năm trước, có nhan đề “Trí Thức Phải Nói,” đã viết nơi đoạn cuối:
“…Hoàn cảnh đất nước Việt Nam như thế cho nên dân ta phải chịu quá nhiều đau thương và tủi nhục. Đối với giới trí thức nói riêng, mà xã hội Việt Nam truyền thống rất tôn trọng, điều tủi nhục lớn nhất là họ không thể thay những người dân thấp cổ bé miệng nói lên một cách trung thực tất cả những uất ức, những khổ nhục mà họ phải chịu. Bởi vì, tại Việt Nam ngày nay những người có thể nói thì ngòi bút đã bị cong; những người muốn nói thì ngòi bút đã bị bẻ gẫy.
Nhưng tôi biết rõ một điều, và điều đó đã được ghi chép trong lịch sử: Trí thức chân chính của Việt Nam không bao giờ khiếp nhược.”(hết trích)
Cũng cần nhắc rằng, Thượng Tọa Tuệ Sỹ ra khỏi tù vào ngày 2 tháng 9 năm 1998, sau 14 năm khổ sai. Và Thượng Tọa không hề đặt vấn đề gì về thế nào là trí thức, kể cả vấn đề gì về thi đua để được phong hàm.
Dù vậy, Thượng Tọa Tuệ Sỹ vẫn bày tỏ tấm lòng lân mẫn với các Thầy khác trong những lựa chọn thái độ tùy vào hoàn cảnh riêng, và đã từ bi với tất cả mọi người khác trên thế gian này bởi vì tất cả đều cũng chung một số phận bị xô đẩy vào một ‘thế gian trường huyết hận’.
Săn lùng, vinh danh rầm rộ, tổ chức những buổi tiếp đón hoành tráng, rồi đích thân ông Nguyễn Thiện Nhân, TT Dũng tiếp đón GS Châu….Tất cả những việc đó đã từng bước, từng bước đưa GS Châu vào cái thế khó xử, hay nói đúng hơn là từng bước trói cái tư tưởng của GS Châu lại bằng sợi dây “Ân nghĩa” và sơi dây “Tôn trọng và sử dụng nhân tài” của Nhà cầm quyền.
Ở vào thế cảnh của GS NBC không thể không về nước với niềm danh dự đang có. Nếu GS Châu chọn con đường không về nước thì búa rìu dư luận trong nước còn dữ tợn hơn trong hoàn cảnh hiên nay, nên nhớ rằng Nhà cầm quyền đang nắm trong tay 700 tờ báo và đài truyền hình. Và nếu về nước thì nhất định phải lọt vào cái trận vây “Ân nghĩa và trọng dụng nhân tài” của Nhà cầm quyền, mà nói đúng hơn đây là mưu kế của những cái đầu trong Bộ chính Trị.
Vậy Nhà cầm quyền CSVN có trọng dụng nhân tài không?
Câu trả lời là không. Vì nếu trọng dụng nhân tài, trọng dụng trí thức thì đất nước đâu có rơi vào cái cuộc khủng hoảng toàn diện như thế này?
Họ, Nhà cầm quyền chỉ trọng cái vị thế lãnh đạo của đảng CS họ, và trọng dụng những trí thức trung thành mà thôi. Nhưng có một điều là những trí thức, nhân tài trung thành với chế độ sẽ không bao giờ phát huy được tài trí của mình để phục vụ cho sự phát triển của đất nước, để đưa đất nước trên con đường phát triển giàu và mạnh, công bằng, dân chủ và tự do, công minh luật pháp. Bởi vì nếu ĐCS mà để cho các thành phần trí thức trung thành, hay đối kháng đem tài năng và trí tuệ của mình phục vụ cho quy trình phát triển đất nước. Thì không phải chính ĐCS đang loại bỏ vai trò lãnh đạo cũng như lợi ích của mình trong tương lai hay sao?
Các nhà trí thức, nhân tài yêu nước trong cũng như ngoài nước ngày nay muốn dốc tâm, dốc chí, triển khai tài năng cũng như trí tuệ của mình để giúp nước, giúp dân! nhưng bằng cách nào để không bị rơi vào cái mưu lược chính trị của Nhà cầm quyền CSVN?
Nếu không bị vây bởi những mưu lược chính trị của Nhà cầm quyền CSVN. Thì những thành phần trí thức, nhân tài độc lập kia sẽ trở thành những thành phần đối kháng dựa vào “Luật pháp” của Nhà nước CHXHCNVN. Cái chính sách kiềm kẹp trí thức của Nhà cầm quyền, ĐCSVN nó khép kín như vậy đấy.
Đã có bao nhiêu người trí thức phản biện xã hội, phản biện lại những chính sách kinh tế, chính trị, giáo dục, an ninh quốc phòng trong nước không một lần bị sách nhiễu hay ngồi tù vì tội “Âm mưu lật đổ, âm mưu chống đảng chính quyền” dựa vào “Luật pháp” của nước CHXHCNVN! Chắc hẳn nếu ai không chọn làm thành phần trí thức trung thành thì đã từng một lần nếm mùi sách nhiễu, hay nếm mùi tù không tội, nó ra sao rồi?
Ông Hà Sĩ Phu đã chọn cách ứng xử rất khôn khéo khi từ chối lời mời dự hội nghị thảo luận “Minh triết HCM”. Rất khôn khéo vì nhìn thấu tim gan của những “Học giả” gửi lời mời.
Thiết nghĩ: Nên dừng lại cuộc tranh luận để mổ xẻ cái đề tài vai trò Trí Thức đối với XH hiện nay, được khơi dậy có mục đích sau bài phát biểu của GS Chu Hảo, và bài phỏng vấn của Báo TT với GS Ngô Bảo Châu. Tất cả là một đòn tấn công vào Trí thức có mưu lược của Nhà cầm quyền CSVN, để chia rẽ tinh thần đoàn kết đang hình thành của các thành phần Trí thức trong cũng như ngoài nước hiên nay. Báo TT làm cuộc phỏng vấn GS Châu là có một chủ đích chính trị của đảng, cũng như BBC phỏng vấn GS Tương Lai gần đây.
Người Trí thức chân chính ngày nay ngoài vai trò khai thông sự hiểu biết cho nhân dân dựa trên những lĩnh vực chuyên ngành của mình, còn cần phải sáng suốt để không bị rơi vào những cái bẫy mưu lược chính trị đang bủa vây xung quanh họ. Ngoài đức độ, cái tâm yêu nước, cái tâm phục vụ cho quốc gia dân tộc, còn phải có cái tâm sáng suốt nữa thì mới xứng tầm với vai trò Trí thức trong thời đại Lưu Manh hiện nay.
Nếu bắt buộc phải đảm nhận vai trò lưu manh, người trí thức chân chính cũng đảm đương vai trò lưu manh chính nghĩa để làm thất bại những mưu lược lưu manh chính trị. Đây mới gọi là vai trò của Trí thức dấn thân để giúp Nước giúp Nhà trong thời đại nhiễu nhương hiên nay.
Chuyện mà tác giả bài này nói về ông Tuệ Sỹ là hồi ông ta còn chưa theo bọn Phật Giáo Quốc Doanh của VC. Nay, ông ta đã theo bọn nó rồi, tác giả nhắc lại chỉ làm hại Thầy thôi! Hay là tác giả bài viết ở trong nhóm “Về Nguồn”?
người phát minh ra định đề,định lý hay bổ đề như những nhà tóan học khác. Nếu có đồng thuận theo con đường cs thì cố tâm nâng bi để hưởng
bỗng lộc,còn đưa ra việc bàn luận phản biện giá trị lao động trong xã hội chủ nghĩa cs,không đem lại bổ ích. Về lý luận biện chứng của chủ thuyết
cs chỉ là tính chất hư ảo,không thực tế mà sự dối gian lùa đảo với dân bị
trị. Đặc ra búa liềm chỉ là hình thức lúc chưa thành tựu chưa đạt.Ngày nay
đã thu tóm quyền hạn ,không còn giới công nông,lại bốc lột đến tận cùng.
Nên Bảo Châu nên im lặng là vàng,nói dai nói dài trờ thành dốt. Đồng ý
với Bảo Châu có lòng với thanh niên sinh viên VN. Nhưng cứ nhìn tấm gương Gs Nguyễn b Hòang mà hiểu rõ con người cs.